Академиялық хат пәні тезис, ғылыми мақала, дипломдық жұмыс жазудың әдістемелік мәселелерін қарастырады. Бұл пән студенттердің ғылыми және академиялық мәтіндерді сауатты, жүйелі және стильдік нормаларға сай жазу дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Пән аясында студенттер: академиялық жазылымның ерекшеліктерімен, құрылымдық және стильдік талаптарымен танысады; ғылыми мәтін түрлерін (мақала, эссе, реферат, аңдатпа, баяндама) жазу тәсілдерін меңгереді; дереккөздермен дұрыс жұмыс істеуді, сілтеме жасауды және плагиаттан сақтану жолдарын үйренеді; ойды дәл, логикалық жүйелі және аргументтелген түрде жеткізу дағдысын дамытады. Академиялық хат студенттердің академиялық мәдениетін, ғылыми жазба сауаттылығын арттырып, кәсіби ортада жазбаша коммуникацияны тиімді жүргізу қабілетін жетілдіреді.
- Учитель: Әсем Өскен
Пәннің мақсаты: «Қазақ тілінің стилистикасы және көркем мәтінге лингвистикалық талдау» бакалавриаттың білім беру бағдарламасының міндетті компонентіне енгізілген. Студенттерді стилистика ғылымының теориялық негіздерімен, негізгі мәліметтерімен, негізгі ұғымдарымен, терминдерімен таныстыру. Қазақ әдеби тілінің стилистикалық құралдары, стильдік тармақтары туралы мағлұмат беру. Студенттерге стилистикалық норманы меңгерту, сөздердің, басқа да тілдік тұлғалардың қолданылуына қарай туындайтын мағыналық реңктерін, стильдік қырларын ажырыта білуге үйгету. Көркем мәтінге лингвистикалық талдау жасаудың жолдарын меңгерту.
Қысқаша сипаттамасы: Қазақ тілінің стилистикасы және көркем мәтінге лингвистикалық талдау пәні студенттерге қазақ тілінің стиль түрлерінің өзіндік ерекшеліктері, тілдік құралдар мен стильдік нормалар туралы жүйелі білім береді. Оқыту үдерісінде белсенді педагогикалық әдіс-тәсіл ретінде әңгімелесу, пікірталас, проблемалық дәріс, жағдаяттық талдау тәсілдері қолданылады.
- Учитель: Гулгул Искакова
«Жалпы тіл білімі» филология мамандығы бойынша жүргізілетін тілдік пәндердің бәрінен кейін өтеді. Ол бір жағынан, студенттерді өз мамандықтары бойынша алған бідімдерін жинақтап, қорытындылау сипатында болса, екінші жағынан, олардың жалпы тіл білімінен теориялық білімдерін жетілдіре,тереңдете түсуді көздейді. «Жалпы тіл білімі» -тіл ғылымының теориясы.Студенттерді тіл білімінің негізгі теорияларымен қаруландыру,оларға тіл ғылымының өткен тарихынан, бүгінгі күнгі алда тұрған міндеттерінен жан-жақты білім беру.
Міндеті:
- Тіл білімінің даму тарихында қолданылған, қолданылып жүрген әдіс пен әдістемелердің сырын ашу;
- Тіл білімінің басқа қоғамдық, жаратылыстану және техникалық ғылымдар ішінде алатын орнын, байланысын айқындау;
- Тіл білімін дамытуға өз үлестерін қосқан ғылымдармен және олар қалыптастырған лингвистикалық мектептермен таныстыру.
- Учитель: Лайс Мусин
Отбасы және менің туыстарым
Менің отбасым – үлкен отбасы, туыстарым да көп. Оған мен қуанамын. Менің атам мен әжем өте еңбекқор адамдар. Олар Қарқаралы ауданы Томар ауылында тұрады. Зейнеткер болса да, жеке шаруашылықпен айналысады. Ол кісілерден көп үйренуге болады.
Ата-анам Астана қаласында тұрады. Екеуінің де мамандығы экономист, фирмада жұмыс істейді. Әкем Әсет – фирманың бас маманы. Шешем Сәмиға – бөлім меңгерушісі. Үлкен ағам Айдын Қарағанды қаласындағы «Орталық Қазақстан» газетінің тілшісі, өзінің отбасы бар. Екінші ағам Атырауда тұрады, үйленген. Қарындасым Айдана медицина колледжінің студенті. Мен Қарағанды мемлекеттік университетінің химия факультетінде химик мамандығында оқимын.
Немере-шөберелері барғанда, атам мен әжемнің қуанышында шек болмайды. Немере-шөберелері жазғы демалыста ата-әжелерімен бірге демалады. Атырау қаласында немере апайымыз тұрады. Ол кісі Астанаға, Қарағандыға келіп тұрады. Біз де Атырауға, ағама жиі барамыз. «Ағасы бардың жағасы бар, інісі бардың тынысы бар» деп дұрыс айтылған, біз бір-бірімізге көмектесеміз, көрмесек, сағынамыз. Біздің туысқандар өте тату.
Мәтінді оқып, аударыңыз
ОҚЫЛЫМ
2-тапсырма. Мәтінді оқып, аударыңыз
Тәуке Ахметұлының отбасы Тәуке Ахметұлының отбасында бес адам тұрады. Олар: өзі, жұбайы, ұлы, қызы және анасы. Тәуке Ахметұлының жұбайының есімі – Нағима. Ол кісі дәрігер болып жұмыс істейді. Жасы елу үште. Ұлының есімі – Нұрлан. Ол – студент, болашақ экономист. Нұрлан спортпен айналысады, әсіресе суда жүзгенді ұнатады. Қызының аты – Әлия. Әлия мектеп оқушысы, ол тоғызыншы сыныпта оқиды. Әлия кітап оқығанды ұнатады. Тәуке Ахметұлының анасының есімі – Зере. Зере әженің жасы сексен екіде. Ол кісі зейнеткер. Зере әже бұрын мұғалім болған. Тәуке Ахметұлының жасы елу алтыда. Ол кісі ғалым, тарих ғылымдарының докторы, профессор. Ол кісі бос уақытында тауға барғанды ұнатады. Тәуке Ахметұлының отбасы демалыс күндерін саяжайда, табиғатта өткізеді. Тәуке Ахметұлының отбасы тату тұрады.
3-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіз.
1. Тәуке Ахметұлының отбасында неше адам тұрады?
___________________________________________________
2. Нағима не істейді?
______________________________________________________
3. Нұрлан нені ұнатады?
______________________________________________________
4. Зере әже бұрын кім болған?
_______________________________________________________
5. Әлия студент пе?
______________________________________________________
6. Тәуке Ахмет ұлы кім?
______________________________________________________
7. Отбасы демалыс күндерін қалай өткізеді?
ЖАЗЫЛЫМ
1.Мәтінге қарап отырып өзіңіздің отбасыңыз және туыстарыңыз туралы жазыңыз.
2.Төменде айтылған ойға өз көзқарасыңызды білдіріңіз.
Бала тәрбиесі – басты байлығың, кешіксең – көретінің қайғы-мұң. (Абай)
ХХІ ғасырда әрбір отбасы тату, білімді әрі өнерлі болуы тиіс. (Н. Назарбаев)
2.Бос орындарға тиісті сөздерді тауып қойыңыз:
Менің отбасым ----- . Олар ----- тұрады. Әкем Әсет – фирманың бас ----- . Шешем Сәмиға – бөлім ----- . Екінші ағам Атырауда тұрады, ----- .... - әпкемнің үлкен ұлы. ..., ... - әпкемнің қыздары. ... – ағамның кіші қызы. ... – ағамның ұлы. ... – інімнің қызы. ... – інімнің ұлы.
3. Мына сөздердің қандай баламасы бар? Жазыңыз.
Ана – Ата-ана – Тұрмысқа шығу –
Әпке – Туысқан – Жұмыс істеу –
Бөбек – Үй иесі – Туылды –
Грамматика: Шақ формалары
Қазақ тілінде етістіктің 3 шағы бар: осы шақ, өткен шақ, келер шақ.
Осы шақ
Осы шақ сөйлеп тұрған сәтпен байланысты қимылдың, іс-әрекеттің болып жатқанын, не дағдылы түрде болып тұратынын білдіреді. Мысалы, “келе жатыр”, “оқып отыр”, “жел соғады”.
Осы шақтың 2 түрі бар:
1) Ауыспалы осы шақ.
2) Нақ осы шақ.
Ауыспалы осы шақ “-а”, “-е”, “-й” көсемше тұлғалы етістіктің жіктелуі арқылы жасалады (“Мен жүземін, оқимын”. “Сен жүзесің, оқисың”. “Сіз жүзесіз, оқисыз”. “Ол жүзеді, оқиды”). Немесе дағдылы түрде болып тұратын құбылыстарды білдіреді: “жаңбыр жауады”, “құс ұшады”, “ит үреді”. Бұл етістіктің осы не келер шақты білдіріп тұрғаны сөйлемнен анықталады.
Нақ осы шақ қалып етістіктің (“жүр”, “жатыр”, “отыр”, “тұр”) тікелей жіктелуі арқылы немесе негізгі етістіктерге осы қалып етістіктердің тіркесіп, жіктеліп келуі арқылы жасалады (“Мен отырмын, жазып отырмын”. “Сен отырсың, жазып отырсың”. “Сіз отырсыз, жазып отырсыз”. “Ол отыр, жазып отыр”). Мұнда нақ осы шақтық мәнді қалып етістіктердің семантикасы береді, сондықтан өзге түбір етістіктерден өзгеше тікелей жіктеледі, жақ жекеше көпше I Мен отырмын (жүрмін, тұрмын, жатырмын) Біз отырмыз (жүрміз, тұрмыз, жатырмыз) II Сен отырсың (жүрсің, тұрсың, жатырсың) Сіз отырсыз (жүрсіз, тұрсыз, жатырсыз) Сендер отырсыңдар (жүрсіңдер, тұрсыңдар, жатырсыңдар) Сіздер отырсыздар (жүрсіздер, тұрсыздар, жатырсыздар) III Ол отыр (жүр, түр, жатыр) Олар отыр (жүр, түр, жатыр)
Күрделі нақ осы шақта негізгі етістік -ып, -іп, -п жұрнақтарымен келіп, отыр, тұр, жүр, жатыр етістіктері көмекші етістік қызметінде жіктеліп жұмсалады. жекеше көпше Мен оқып жатырмын. Біз оқып жатырмыз. Сен оқып жатырсың. Сіз оқып жатырсыз. Сендер оқып жатырсыңдар. Сіздер оқып жатырсыздар. Ол оқып жатыр. Олар оқып жатыр.
- Учитель: Балжан Нарбек
ЖОО студенттеріне қазақ тілін оқып үйрету барысында олардың коммуникативтік білік, дағдыларын жетілдіру көзделген. Бұл ретте коммуникативтік біліктіліктің лингвистикалық, әлеуметтік тілдік, дискурстық, стратегииялық және мәдени – әлеуметтік субъективті біліктілік компоненттері дамытылған. Тілдегі қолданыс деңгейіне қарай грамматикалық формалар мен құрылымдарды меңгерту. Сөйлеудің түрін: әңгімелесу, суреттеу, хабарлауды құрастыру. Грамматикалық формалар мен құрылымдарды сөйлеу процесінде дұрыс қолдану. Белгілі бір мәтінді қайта өңдеу. Тілдік қызметтің әр түрінде (сөйлеу, тыңдау, оқу, жазу) мәтіндерді, әлеуметтік-тұрмыстық және кәсіби саладағы өзекті тақырыптардағы сұхбаттар мен монологтарды ауызша және жазбаша түрде өңдеу.
Курстың бастапқы сатысында студент қарапайым сөйлеу дағдыларының 4 түрін білуге міндетті: сөйлеу, тыңдап түсіну, оқу және жазу, жазбаша және ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастыру.
Пәннің постреквизиттері: – Бағдарламаны меңгеру қорытындысы бойынша білім алушы келесі оқу нәтижелеріне ие болады:
- Учитель: Акерке Демесинова